Lainingthou
Salailel Sitapa (Ating-aa, Nongthou, Ipa Salailel Sitapa, Ipa Sorarel) gi macha,
malem leikoipung amadi Shamaton Ayangbabu sambiba, “Khoiyum Ashiba” gi matam, amadi
namu taibang mibu sembiba, Shamaton Ayangbabu maithiba piba “Khoiyum Apanba” na
panba matam dagi Nurakhudonglei (yachubi) asi
Kanglei meetei leipaki tatna thana yadana leiraklaba lei amani. Nurakhudonglei,
matamdugi national flower hainasu khangnarami, haujikna siroy lilyna oire.
Nurakhudonglei,
asi Indian Rhododendron, hainasu khangnei,
magi haorakphamdi southeastern Asia haina palli, KANGLEIPAK asi oibasu yai maramdi malem asigi 35 BIODIVERSITY "HOTSPOT" amagi manung challi, Kangleipak su amadi SOUTH-EAST ASIA gi haorakpham su oibana. Lainingthou Atiya Sidaba amadi Ima Leimaren Sidapi, na malem, ching
pat turel, hei lei amadi namu taibanng mi semba loiraba matung malemdagi
thupkhraba matung Ima Leimaran gi saiyon oina Panthoibi
Imabu tharaktuna mathou taret kaya pangthoknaba haokhi haiye. Kangleipak asida
ahanba oina leipaki chaphu saba haokhibase Panthoibi Imagi matamdage haiye. Hainaba
lei Kangleipak-Kanglei Sana Leimayol Laina Thapa Lamtam oiriba, Leima-Lai
Khunda Ahanba oiriba asi semba matamda, leipaki chaphu oiriba ga angang naowa pu naopuriba angang khaoga
changdamnei. Nurakhudonglei gi chaphu mayong
manaba makhawang gi sayong sada yenglaga Panthoibi Ima amadi Yumjao
Lairembi Ima PETANGA, Naothingkhong gi loinabi, Urakonthouba bana panba matam (568-663AD)
da Kangleipaki chaphu sai haibasu lei. Kangleipakata chaphu saba si chaorakna
chahi 20,000 (years) BP, gi matam da Lai phurup na hanna khangnaduna sai hai ba
khangle, Koubru chingdol da chahi lising kaya leiramlaba matung. Nurakhudonglei (yachubi, Melastoma malabathricum Linn. (Melastomataceae,
family), asi ngalli gei matam da the Meeteis amadi Maring kangbuna
hidak lanthak, ya chikpa, ashok apan amadi masigi lei asi sijinaduna pakhang
leisa kaya maimit tabada cosmetic soap oinasu sijinei hai. Nurakhudonglei, na leisa tamba matamsi SAJIBU-INGA (april-june) amadi mahei
na INGEN-LANGBAN (july-september) da phangni. Kangleipaki Umanglaina kolliba mapham ayamba da
langol lairembi, Konthoujam Lairembi, Thongak, Ebudhou
Marjing, Mongba hanba (sajenthong jungle) asinachingbada atei ching kaobru kaya
da uba phangni. Chinpat Umang koksilakpna maram oiduna, aying asa khetnaba kaya lakpna Nura khudonglei
tapna tapna mami samjalakle maming su takhidare.