Powered By Blogger

Saturday 4 April 2015

LEGEND OF NURAKHUDONGLEI

Lainingthou Salailel Sitapa (Ating-aa, Nongthou, Ipa Salailel Sitapa, Ipa Sorarel) gi macha, malem leikoipung amadi Shamaton Ayangbabu sambiba, “Khoiyum Ashiba” gi matam, amadi namu taibang mibu sembiba, Shamaton Ayangbabu maithiba piba “Khoiyum Apanba” na panba matam dagi Nurakhudonglei (yachubi) asi Kanglei meetei leipaki tatna thana yadana leiraklaba lei amani. Nurakhudonglei, matamdugi national flower hainasu khangnarami, haujikna siroy lilyna oire.


Nurakhudonglei, asi Indian Rhododendron, hainasu khangnei, magi haorakphamdi southeastern Asia haina palli, KANGLEIPAK asi oibasu yai maramdi  malem asigi 35 BIODIVERSITY "HOTSPOT" amagi manung challi, Kangleipak su amadi SOUTH-EAST ASIA gi haorakpham su oibana. Lainingthou Atiya Sidaba amadi Ima Leimaren Sidapi, na malem, ching pat turel, hei lei amadi namu taibanng mi semba loiraba matung malemdagi thupkhraba matung Ima Leimaran gi saiyon oina Panthoibi Imabu tharaktuna mathou taret kaya pangthoknaba haokhi haiye. Kangleipak asida ahanba oina leipaki chaphu saba haokhibase Panthoibi Imagi matamdage haiye. Hainaba lei Kangleipak-Kanglei Sana Leimayol Laina Thapa Lamtam oiriba, Leima-Lai Khunda Ahanba oiriba asi semba matamda, leipaki chaphu oiriba ga  angang naowa pu naopuriba angang khaoga changdamnei. Nurakhudonglei gi chaphu mayong manaba makhawang gi sayong sada yenglaga Panthoibi Ima amadi Yumjao Lairembi Ima PETANGA, Naothingkhong gi loinabi, Urakonthouba bana panba matam (568-663AD) da Kangleipaki chaphu sai haibasu lei. Kangleipakata chaphu saba si chaorakna chahi 20,000 (years) BP, gi matam da Lai phurup na hanna khangnaduna sai hai ba khangle, Koubru chingdol da chahi lising kaya leiramlaba matung. Nurakhudonglei (yachubi, Melastoma malabathricum Linn. (Melastomataceae, family), asi ngalli gei matam da the Meeteis amadi Maring kangbuna hidak lanthak, ya chikpa, ashok apan amadi masigi lei asi sijinaduna pakhang leisa kaya maimit tabada cosmetic soap oinasu sijinei hai. Nurakhudonglei, na leisa tamba matamsi SAJIBU-INGA (april-june) amadi mahei na INGEN-LANGBAN (july-september) da phangni. Kangleipaki Umanglaina kolliba mapham ayamba da langol lairembi, Konthoujam Lairembi, Thongak, Ebudhou Marjing, Mongba hanba (sajenthong jungle) asinachingbada atei ching kaobru kaya da uba phangni. Chinpat Umang koksilakpna maram oiduna, aying asa khetnaba kaya lakpna Nura  khudonglei tapna tapna mami samjalakle maming su takhidare.

Thursday 2 April 2015

WATONGUM WANGLABA WAKAIPUNGNI

WATONGUM WANGLABA WAKAIPUNGNI
WA WA LAOBA KWAKNA WATPALEITRABA
WA-MAPAALTANA LEISA TAMLAGA LEMJARIBA
WAKHAL WATPA WARAK- WAPALSE
KAIRABA WAGI THONGADA KADUNA
WANGMA-WANGMA LEPTUNA PARI-WASAKNARIYE
WARAKPA WATPA WAJAO-NGANGSINGSE.

KAOBRU CHINGDOLGI TENWADI PUNGTE TEKHRE
UNAP-WADI URI-WARIDA NAPTUNA UKHIDARE
MONGBA HANBAGI MOUBIWA DI MANGDUNALEIRE MONGSANGDA
SANEIBIDI SANEI YUNEIDUNA SAA-ONKHRE
MARUBOK WA DI SAKHIDRE MEROOKA
WAKHA LAMGEE WATANGKHOIDEE TANGKHAI TAKHRE
WATANG-UTANGDEE WAREMNGANGDUNA TANGJAKHRE

WARUNANO WANGOO DA LEIHAO SATKHRE WATPALETANA
WAKAI NGANGBA WAYAM WAYELAGANI
WACHETKA PAYANA CHETNA PUNDUNA WAKHOKTA
WAPPAL WANGNA KHADUNA WATEMNARAGANI
SOIDON, SOIBUM, SOIJIM GI SAKTAM SEGAK KAINA SATLANI
LAUSING LEIBA LAIWA LAKLANI

USHOI NA URONG KHINBA URANI